Bir yerin dünya üzerindeki yerine coğrafi konum denir. Coğrafi konum bir yapı ve etmenin bulunduğu yerin paralel, meridyen gibi ölçü birimleri ile gösterilmesi ve yerinin belirlenmesidir. Herhangi bir noktanın Dünya üzerinde kapladığı alan olarak da tanımlanır. Özel ve matematik konum olarak ikiye ayrılır.
Matematik Konum (Mutlak Konum)
Dünya üzerinde bir yerin Ekvator'a ve Başlangıç Meridyeni'ne göre ifade edilmesine matematik konum denir.
Matematik konum, paralel ve meridyen (enlem, boylam) yardımıyla belirlenir.
Paraleller
Ekvator'a paralel olarak çizildiği varsayılan hayali çemberlere paralel adı verilir.
Kutuplara eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesi ile elde edilen hayali çembere Ekvator adı verilir. En geniş paralel dairesi olan Ekvator yer küreyi Kuzey yarımküre ve Güney yarımküre olmak üzere iki eşit yarımküreye böler.
Paralellerin Özellikleri
✔ En büyük paralel dairesi olan Ekvator, başlangıç paralelidir.
✔ Kuzey yarımkürede 90, Güney yarımkürede 90 olmak üzere 180 paralel bulunmaktadır.
✔ Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır.
✔ Doğu - Batı yönlü uzanırlar ve birbirlerini kesmezler.
✔ Paraleller arası izdüşüm uzaklık her yerde 111 km'dir.
Dönenceler: Ekvator'un 23° 27° kuzey ve güneyinden bulunan paralel dairelerine dönenceler denir. Yer ekseninin eğik olmasından dolayı, yıl içerisinde Güneş ışınlarının 90°'lik düştüğü yerler değişir. Dönenceler, güne ışınlarının 90°'lik açıyla düştüğü yerlerin sınırını oluşturur. Güneş ışınları sadece iki dönence arasında kalan yerlere yılda iki defa 90°'lik açıyla düşer. Bunun dışında kalan yerlere hiçbir zaman 90°'lik açıyla düşmez. 21 Haziran tarihinde kuzey yarımküreye Yengeç dönencesine, 21 Aralık tarihinde Güney yarımküreye Oğlak dönencesine güneş ışınları 90°'lık açıyla düşer.
Enlem
Enlem bir yerin Ekvator'a olan uzaklığıdır. Enlem değeri bir noktanın Ekvator'a derece, dakika, saniye olarak açosal uzaklığıdır.
Ekvator ile dönenceler arasında kalan paralellere alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan enlemlere yüksek enlemler adı verilir.
Enlemin Etkileri
🚩İklimi
🚩 Güneş Işınlarının geliş açısını
🚩Gölge boyunu
🚩 Sıcaklık dağılışını
🚩Buharlaşmayı
🚩Yağış çeşidini ve rejimini
🚩 Toprak çeşidini
🚩Gece ile gündüz arasındaki zaman farkını
🚩 Bitki örtüsünün çeşitliliğini
🚩Nüfusun dağılışını
🚩Sanayi faaliyetlerini
🚩 Yerleşme ve tarımsal faaliyetlerinin üst sınırını e Kalıcı kar alt sınırını etkiler.
Kuzey - Güney yönünde geniş alan kaplayan ülkelerde iklim çeşitliliği fazla olduğundan bitki ve tarım ürünlerinin çeşitliliği de artmaktadır. Özellikle iklim ve bitki çeşitliliği Ekvatoral ve Kutup Kuşağı arasındaki geçiş özelliği taşıyan Orta Kuşak'ta artmaktadır.
Meridyenler
Meridyenler kutup noktalarında birleşen Ekvator'u dik kesen ve birer derece aralıkla çizilmiş yarım dairelerdir.
İngiltere'nin Londra kenti Greenvvich Gözlemevi yakınlarından geçen meridyen, Başlangıç Meridyeni (0°) olarak kabul edilmiştir.
Meridyenlerin Özellikleri
🔵 Başlangıç Meridyeni, İngiltere'de Londra ya-, kınlarındaki Greennvvich kasabasındaki aynı isimle anılan gözlem evinden geçen meridyen yayı kabul edilir.
🔵 Meridyenler kuzey-güney doğrultusunda uzanırlar.
🔵 Başlangıç meridyeninin doğusunda 180, batısında da 180 olmak üzere toplam 360 meridyen yayı bulunmaktadır. Başlangıç meridyeninin doğusunda yer alanlara doğu meridyenleri, batısında yer alanlara ise batı meridyenleri adı verilmektedir.
🔵 Meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
🔵 iki meridyen arası mesafe sadece Ekvator üzerinde 111 km'dir. Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe bu mesafe azalır ve bütün meridyenlerin kutup noktalarında birleşirler.
🔵 Meridyenlerin dereceleri, başlangıç meridyeninden doğuya ve batıya doğru gidildikçe artmaktadır.
🔵 Her meridyenin bir karşıtı (anti meridyeni) vardır. İkisi birlikte çember oluştururlar.
🔵 Ardışık iki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır.
🔵 Bir meridyenini üzerindeki tüm noktaların yerel saatleri aynıdır.
Boylam: Boylam bir yerin Başlangıç Meridyeni'ne (Greenvvich) olan uzaklığıdır. Boylam değeri bir noktanın Başlangıç Meridyeni'ne derece, dakika, saniye olarak açısal uzaklığıdır.
Gece gündüz sürelerinin farklı olması enleme Bağlıdır.
Aynı boylam üzerindeki noktalarda yerel saatler yıl boyunca aynıdır. Nedeni ise; aynı, meridyen üzerindeki bütün noktalar güneşin karşısından aynı anda geçmektedirler.
Her boylam arasında sabit 4 dakikalık zaman farkına "Açısal Hız" denir. Dünyanın her yerinde aynıdır.
Bir sonraki konu Türkiyenin Coğrafi konumu ve sonuçları olacak görüşmek üzere.